Belle en het Beest, The Lion King en familiebedrijven

“Zolang ik mij kan herinneren, heeft Disney mij gegrepen met zijn verhalen. De emoties in de films, de verhaallijnen en de bijpassende liederen zijn meeslepend. Men zegt dat Disney zo’n groot succes is omdat de meeste verhalen veel parallellen vertonen met het echte leven. Niet zozeer in de fantasie of animatie, maar in de kern: de rode draad en de boodschap die ze vertellen.

Elke dag komen wij bij familiebedrijven, stuk voor stuk uniek. Uniek in wat ze doen, maar vooral in wie ze zijn. Families, groot of klein, die harmonieus samenwerken of juist met elkaar botsen. In die zin lijkt het soms net een Disney-film die zich voor je ogen afspeelt – alleen zijn de personages hier levensecht.

Maar wat hebben familiebedrijven en Disney-verhalen gemeen?

Meer dan je zou denken! Als columnist heb ik de eer om jullie mee te nemen in de fascinerende wereld van opvolgingen in familiebedrijven en hoe deze verhalen ons soms doen denken aan onze favoriete Disney-figuren.

Binnen families en bedrijven speelt jaloezie vaak een grote rol. Waarom lijken sommigen nooit tevreden met wie ze zijn of wat ze hebben? Waarom is het zo lastig om open en eerlijk te zijn over elkaars talenten? Aan de andere kant is er vaak een jongste kind dat zich niet gehoord, gezien of begrepen voelt.

In The Lion King zien we deze dynamiek terug. Scar moet erkennen dat Mufasa boven hem staat – een bittere pil die hij niet kan slikken. Zijn emoties slaan om in haat, en het gezin van Mufasa betaalt de prijs. Vanuit de film wordt Scar gezien als de slechterik, maar in ons werk is het goed om dit scenario van alle kanten te belichten. Heb je je weleens afgevraagd wat jij zou doen in Scar’s positie? Wat of wie bepaalt dat alleen Mufasa de koningsrots mag bestijgen?

In familiebedrijven zien we hier het principe van primogenituur: het recht van de eerstgeborene (vroeger vaak alleen de oudste zoon). Bij The Lion King voelt dit logisch, maar wat als we zouden zeggen: de sterkste, meest capabele persoon, ongeacht geboorterecht, neemt het over? Wat zou dat betekenen voor familiebedrijven?

Een ander iconisch verhaal is Belle en het Beest. Het gaat over het zien van het goede in een persoon, los van uiterlijk of gedrag. Belle leert ons dat als je je openstelt en flexibel naar de situatie kijkt, er iets moois in iedereen te ontdekken is.

Binnen families zien we vaak het tegenovergestelde: die ene broer, zus, neef, nicht, oom of tante wordt afgerekend op wat ze doen of hoe ze zich gedragen. Het gedrag roept bepaalde emoties op, waardoor iemand in jouw ogen een ‘beest’ wordt. Maar wat als je die persoon probeert te begrijpen, oprechte interesse in elkaar toont en de wereld bekijkt door hun ogen? Je zou weleens kunnen ontdekken dat de ‘beestachtige’ eigenschappen slechts een masker zijn, en dat er een prins of prinses schuilgaat onder al het gegrom en geschreeuw. Zoals Belle zingt: “There’s something sweet and almost kind, But he was mean and he was coarse and unrefined. And now he’s dear and so unsure, I wonder why I didn’t see it there before.”

Laten we niet vergeten dat Disney-verhalen vaak draaien om verschillende personages: de held, de schurk, de grappenmaker. Binnen familiebedrijven zien we ook vaak dat er verschillende types rondlopen: de ambitieuze opvolger, de jaloerse broer of zus, de grappige oom. Het leuke is dat deze personages elkaar vaak tegenkomen en zich realiseren dat ze niet de enige zijn in zo’n film. Dit kan leiden tot interessante gesprekken en uiteindelijk tot het oplossen van problemen binnen het bedrijf.

Waar Disney ons vaak een happy end voorschotelt, is dat in familiebedrijven helaas niet altijd het geval. Maar wat we wél kunnen leren, is dat er altijd hoop is. Met een beetje hulp uit onverwachte hoek kunnen de juiste keuzes worden gemaakt en conflicten worden opgelost. Laten we dus deze mensen daarbij helpen. Want wat we zeker weten is dat je met z’n allen moet schrijven aan een goed script om tot een ‘ze leefden nog lang en gelukkig’ te komen.

Een ding is zeker: na tien jaar helpen bij het schrijven van scripts – oftewel bedrijfsstrategieën en familiestatuten – weet ik hoe waardevol het is dat dit niet door de personages zelf wordt gedaan. Stel je voor dat Scar het script van The Lion King had geschreven…

Dus, wanneer je je in de wereld van familiebedrijven begeeft, denk dan aan je favoriete Disney-verhaal. Weet dat je niet de enige bent die zich in zo’n film bevindt. En als je even niet weet hoe het verder moet? Schakel dan een professionele scriptschrijver in.

Machiel Goschalk is Senior Manager Familiebedrijven en Next-Gen Leader bij BDO.