Conflict binnen de familie? 5 tips

De familieband wordt vaak genoemd als dé succesfactor van het familiebedrijf. Immers, de ondernemers kennen elkaar al hun hele leven en weten over het algemeen wat ze aan elkaar hebben. Ook kijken ze naar de lange termijn van de onderneming, zodat een volgende generatie altijd de keus heeft om het bedrijf voort te zetten. Genoeg ingrediënten voor succes dus. Toch ziet Marein Smits in haar praktijk ook genoeg voorbeelden van verstoorde familiebanden.
“De sterke onderlinge band kan ook een bron van conflicten zijn. Je kunt op niemand zo goed boos worden als op je partner of je familie. De onderlinge afhankelijkheid en het besef dat de familieband niet zomaar verdwijnt, zorgen ervoor dat conflicten zoveel mogelijk uit de weg worden gegaan. Helaas blijven ze soms onder de oppervlakte sluimeren totdat de bom barst. Als er externe hulp bij een conflict ingeschakeld moet worden, is het eigenlijk al te laat.”

Meningsverschillen ontstaan vaak bij de overgang van de ene naar de andere generatie, als het eigenaarschap wordt overgedragen. Het komt bijvoorbeeld voor dat niet alle familieleden een actieve rol binnen het bedrijf krijgen, terwijl ze wel allemaal aandeelhouder zijn. Dat kan scheve ogen geven; de één vindt dat de ander zich er niet mee mag bemoeien, terwijl de ander twijfelt aan de beslissingen van de bestuurder. Of de oudere generatie wil rentenieren, terwijl de opvolgende generatie het geld nodig heeft om te investeren in de onderneming. Familieleden moeten laveren tussen de belangen van het bedrijf, die van de familie en de persoonlijke belangen.

Hoe voorkom je conflicten, en als dat niet lukt, hoe los je ze op? Smits geeft een aantal adviezen.

• Doe je best om een conflict te voorkomen

De rechtszaal is een vervelende plek, zeker voor families. Kies er altijd om onderlinge afspraken goed en waterdicht op te stellen. En dan met een goede adviseur, liefst iemand die weet hoe conflicten zich ontwikkelen, dus een advocaat. Zijn de afspraken goed en duidelijk vastgelegd, dan kun je voorkomen dat een mogelijk conflict een rechtszaak wordt. De richtlijnen van de overeenkomst zorgen dat de verhoudingen niet verzuren, en de partijen respect voor elkaar houden. Een familiestatuut zonder juridische fundering is vaak niet bestand tegen een partij die een conflict over bijvoorbeeld geld op het spits wil drijven. Het gaat erom dat iedereen binnen de familie zijn of haar bevoegdheden heeft onderworpen aan de binnen de familie geldende afspraken, zoals die door de familie in het familiestatuut worden vastgelegd. 

• Organiseer je communicatie

Stel bij dat statuut een overleg in waarbij de gevoelige punten uit het bedrijf kunnen worden besproken. Deze familieraad is puur voor deze punten; hier kun je persoonlijke en zakelijke discussies loskoppelen, zodat familieleden kritiek niet meteen persoonlijk hoeven te nemen. De belangen achter standpunten moeten hier komen bovendrijven. Waarom stellen familieleden zich op zoals ze doen? Wat zijn hun redenen? Alleen met dergelijke openheid kan er over oplossingen worden gepraat. Wij zien dat overigens ook binnen onze eigen onderneming: het is belangrijk dat er openheid is over knelpunten.

• Hou rekening met afhakers

Het kan zijn dat één van de familieleden plots een beslissing neemt die het voortbestaan van het bedrijf in gevaar brengt. Die beslissing wordt misschien wel puur genomen uit eigenbelang. Dat is vruchtbare grond voor een conflict. Het kan ook simpelweg zo zijn dat niet iedereen zich kan vinden in de koers die de familie heeft ingezet. Je moet er dus op voorbereid zijn dat familieleden afhaken. Dit is het afbreukrisico dat erbij hoort en waarvoor je ruimte moet scheppen in de onderlinge afspraken.

• Hou rekening met de minderheid

De meerderheid beslist in de meeste ondernemingen, maar hou daarbij altijd oog voor de belangen van de minderheid. Doe je dat niet, dan torn je aan het fundament van de onderneming. Ook de minderheid moet zich kunnen vinden in de koers van het bedrijf, of het nu gaat om dividendbeleid, internationale strategie of het aantrekken van extern kapitaal. Als de minderheid betrokken is bij ingrijpende besluiten, dan is het draagvlak van de familie in de onderneming veel groter.

• Toch naar de rechter? Blijf praten

Voorkomen is beter dan genezen. Door afspraken bij de start vast te leggen, of op momenten dat de zaken goed gaan, voorkom je veel ellende. Maar soms ziet een partij geen uitweg, en de enige oplossing lijkt een gang naar de rechter. Dan komen er advocaten aan te pas, en een rechtszaak polariseert altijd. Eenmaal in de rechtszaal ga je een grens over. Bovendien zijn dan vaak beide partijen ontevreden, want geen van beiden krijgt 100 procent gelijk. Als je al gelijk krijgt, zijn de (proces)kosten vaak torenhoog en is de strijdbijl niet begraven. Dat poets je niet meer weg. Wil je dus na de rechtszaak met elkaar verder – je blijft immers familie – huur dan naast een advocaat ook een mediator in. De kosten zijn dan hoger, maar dat betaalt zich later uit in betere verhoudingen. Mediation kan ervoor zorgen dat de verhoudingen binnen de familie niet blijvend verstoord raken. 

Marein Smits is CEO van Wintertaling. Dit advocatenkantoor biedt ondersteuning op het gebied van Fusies en Overnames,  Vastgoed & Bouwrecht en Geschillen & Insolventie. Tot hun klantenkring behoren nationale en internationale ondernemingen (midden en grootbedrijf) en familiebedrijven.