De macht vanuit de lobbykamers

Machiavellisme en machtspelletjes. Tom-Jan Meeus schreef voor NRC een prikkelend stuk over het reilen en zeilen van de lobbywereld in politiek Den Haag. Een bloemlezing.

Leg je oor te luister op ministeries en je hoort dat er nog maar één lobby is die alle nieuwe wetgeving vanaf de eerste fase volgt en beïnvloedt: die van de werkgevers. De twee clubs, VNO-NCW (grootbedrijf) en MKB Nederland (midden- en kleinbedrijf) die in termen van lobbykracht en onzichtbare macht hun gelijke in Den Haag niet kennen, gebruiken dezelfde medewerkers en delen een kantoor. Op papier opereren ze apart, in de praktijk is MKB een filiaal van VNO-NCW. En oud-politici.

Invloed vanuit de Malietoren
Vorig jaar gebeurde er iets onvoorstelbaars: Hans Biesheuvel brak uit het gesloten front van werkgeversorganisaties en vertrok als MKB-voorzitter om een nieuwe ondernemersclub op te richten: ONL. Zijn wens: zijn ontpolderde ondernemersagenda naar een hoger plan te tillen, de politiek in. Maar om dit te begrijpen, deed hij eerst wat ervaringen met het Haagse machtsspel uit de doeken. Om te snappen “hoe oneigenlijk ver de invloed van de Malietoren reikt”.

Pionnetje
Biesheuvel was investeerder toen enkele jaren geleden een headhunter belde die wilde dat hij, man van de praktijk, MKB Nederland ging leiden. Hij, het gezicht van familiebedrijven, middenstanders, zzp’ers, middelgrote ondernemers. “Ik was vereerd”, zegt Biesheuvel. Hij belandde in een “bureaucratische wereld” van veel “machiavellisme”. Het ondernemersbelang bleek in die hele ondernemerslobby zelden een hoofdrol te spelen: in plaats daarvan ontdekte Biesheuvel dat hij een pionnetje in andermans onzichtbare machtsspel was.

De druppel
Het sociaal akkoord, voorjaar 2013, deed de deur dicht. Minder flexwerk, ingewikkelder ontslagrecht, hogere lasten – hij zag er niets in. “Maar ik moest dat steunen”, zei hij, “omdat VNO-NCW per se oud-PvdA-Kamerlid Ton Heerts, en geen SP’er, als FNV-voorzitter wilde. En om te voorkomen dat het kabinet viel.”
De machtspolitieke logica kon hij nog wel plaatsen: een SP’er als FNV-voorman hield het gevaar van meer arbeidsonrust in; een vroege val van Rutte II was slecht voor het vertrouwen in de economie. “Maar wanneer je als lobby óók greep wilt op de leiding van de FNV én de toekomst van een kabinet”, zei Biesheuvel, “dan ben je een machtsmachine die niet meer opkomt voor de eigen achterban.”

Iedereen ondernemer
Tussendoor sluimert een generatieconflict. „Heel weinig beginnende ondernemers nemen mensen nog in vaste dienst aan”, zei hij. Het miljoen zzp’ers van dit moment zal, denkt hij, razendsnel groeien. Dus het draagvlak van alle gepolder zal vanzelf uitsterven, zegt hij. “Dat is gewoon voorbij.” Maar eeuwen gepolder hadden van Nederland toch geen rotzooi gemaakt? En bij VNO-NCW hadden ze natuurlijk niet zomaar voor dat lobbyen via de binnenkamers gekozen: dat is nu eenmaal effectiever dan de openbare variant.
Allemaal best, zegt Hans Biesheuvel. “Maar weet je wat ik zie? Steeds minder vertrouwen in de politiek. En ondernemers die mij vragen: waarom doe jij het niet?”
Zelf de politiek ingaan heeft, benadrukte hij, beslist niet zijn voorkeur. „Ik ga vanuit deze club eerst proberen die politieke partijen te beïnvloeden.” Pas als dat niet werkt, gaat hij desnoods met ONL de politiek in. “Als het moet, dan moet het.”

Blijf op de hoogte met onze maandelijkse nieuwsbrief