Familiebedrijven in tijden van crisis: de rol van de familie

Het coronavirus heeft niet alleen impact op onze gezondheid en ons sociale leven, maar houdt ook ondernemend Nederland in zijn greep. Familiebedrijven dragen voor een groot deel bij aan de Nederlandse economie en verschillen van andere bedrijven omdat familie en bedrijf door elkaar heen lopen. In deze opinie betogen we dat juist in crisistijden de familie een cruciale rol speelt binnen familiebedrijven en zowel een kracht als een uitdaging kan zijn.

Prestaties familiebedrijven tijdens crisis

De hamvraag is altijd of familiebedrijven beter presteren dan niet-familiebedrijven. Op basis van onderzoek naar prestaties van bedrijven tijdens de laatste financiële crisis, kunnen we niet concluderen dat familiebedrijven beter of slechter presteren dan niet-familiebedrijven. Sommige onderzoeken bevestigen dat familiebedrijven het beter deden. Andere onderzoeken suggereren dat zij slechter presteerden.

In verreweg de meeste onderzoeken worden familiebedrijven over één kam geschoren. Maar het ene familiebedrijf is het andere niet. De familie is hierbij een belangrijke, onderscheidende factor. Families verschillen onderling in structuur en dynamiek, maar ook in de mate van verbondenheid met het bedrijf. Deze karakteristieken beïnvloeden het bedrijf en de bedrijfsvoering. Dit doordat familieleden een actieve rol in het bedrijf vervullen. Vergeleken met niet-familiebedrijven is er binnen familiebedrijven één familie, die een flinke stempel op het bedrijf drukt.

Familie als kapitaal

Aan de ene kant vormt de familie tijdens een crisis een belangrijke bron van menselijk, sociaal en financieel kapitaal waar het bedrijf uit kan putten. Zo kunnen familieleden bijspringen, wanneer er een personeelstekort dreigt. Of kunnen de financiële reserves van de familie aangesproken worden om het bedrijf te ondersteunen.

De verbondenheid die de familie voelt met het bedrijf kan er daarnaast toe bijdragen dat familieleden afstand willen doen van dividend en loon. Om op deze manier de continuïteit van het bedrijf te waarborgen. Ook is de onderlinge samenhang tussen familieleden en hun flexibiliteit belangrijk binnen een crisis. Dit bevordert het vertrouwen, aanpassingsvermogen en de samenwerking tussen familieleden. Iets wat essentieel is voor de huidige crisis. Die vraagt namelijk om snel handelen, op basis van weinig informatie. Kenmerken van de familie bepalen het kapitaal dat de familie ter beschikking heeft. Dit draagt op zijn beurt weer bij aan de veerkracht van het bedrijf.

Crisis raakt familie

Aan de andere kant raakt een crisis een familiebedrijf op meerdere fronten tegelijk. De crisis heeft niet alleen impact op de prestaties van het bedrijf, maar ook op de familie. Vaak werken er meerdere familieleden in het bedrijf. Familieleden die hiervan voor hun loon afhankelijk zijn. Ook is een flink deel van het familievermogen in het bedrijf geïnvesteerd. Financiële problemen kunnen zorgen voor toenemende stress en onrust binnen de familie. Dit terwijl juist sterke familierelaties essentieel zijn om met de crisis om te gaan. Doordat de bedrijfsstructuur en het familiesysteem nauw samenhangen in familiebedrijven, hebben de toenemende stress en onrust weer invloed op het bedrijf. Onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat een echtscheiding het gevolg kan zijn van financiële problemen in het bedrijf. Maar ook dat de financiële prestaties van het familiebedrijf lijden onder een echtscheiding.

Sterk familiesysteem

Tijdens een crisis komt zowel het bedrijf als de familie onder druk te staan. Een sterk familiesysteem zorgt ervoor dat familiebedrijven de uitdagingen beter kunnen doorstaan. Zowel die in het bedrijf als die binnen de familie. In een situatie zoals de coronacrisis, kan de bedrijfsrol domineren. Daarom is het extra belangrijk dat familieleden goede afspraken met elkaar maken en ruimte creëren voor zowel de familie- als de bedrijfsrol die familieleden vervullen. Goede communicatie is belangrijk om met veranderingen om te gaan. Het bespreken van moeilijke onderwerpen, zoals opvolging, toetreding van de volgende generatie en verandering van de strategische koers, is cruciaal, omdat deze als gevolg van de coronacrisis opeens de realiteit kunnen worden. De familie moet in een crisis niet alleen aandacht besteden aan het oplossen van problemen in het bedrijf, maar juist ook aan de onderlinge relaties en emotionele impact die de crisis met zich meebrengt.