Groeikapitaal voor het familiebedrijf [gastblog]

Met name de grotere en internationaal georiënteerde familiebedrijven zullen baat hebben bij de beurs als financieringsoptie. Eerdere pogingen van Euronext met name mkb-bedrijven aan zich te binden, waren weinig succesvol. De terughoudendheid van mkb-ers is verklaarbaar. Afgezien van aanzienlijke kosten van notering en daaropvolgende emissies, moeten beursgenoteerde bedrijven koersgevoelige of anderszins gevoelige bedrijfsissues publiekelijk bekend maken. Ook is er de druk van buitenaf om het groeipercentage op niveau te houden. De laatstgenoemde aspecten lijken niet goed samen te gaan met de onafhankelijkheidszin van de mkb-er.

Alternatieven voor het middelgrote (familie)bedrijf
Met name voor middelgrote (familie)bedrijven die nog niet toe zijn aan een beursgang, maar wel behoefte hebben aan een kapitaalinjectie, zijn er goede alternatieven. Het aangaan van een banklening is daar een van, ofschoon dit een onderneming in een kwetsbare positie kan brengen. Onvoorziene kosten of omzetstagnatie kan immers leiden tot liquiditeitsproblemen en, in het ergste geval, herroeping van het krediet. Een andere mogelijkheid zijn particuliere investeerders. Vaak zijn dit ondernemers met kennis van zaken. Het bedrag dat zij in een bedrijf kunnen en willen investeren is veelal gelimiteerd tot hooguit 500.000 euro. Voor het verkrijgen van meer financiële armslag is de participatiemaatschappij een goed alternatief. Naast aandelenkapitaal, verstrekken participatiemaatschappijen achtergestelde leningen om zo de vermogensstructuur van de onderneming te optimaliseren. Daarnaast zetten zij hun expertise en netwerk in om samen met de ondernemer tot waardecreatie te komen.

Investeren voor de korte of lange termijn
Doordat familiebedrijven hechten aan continuïteit, is het belangrijk om te weten dat participatiemaatschappijen uiteenlopende tijdslijnen hanteren. Traditionele participatiemaatschappijen zijn voor hun fondsvermogen vaak afhankelijk van institutionele beleggers die hun geld voor een beperkte periode (gemiddeld zo’n zeven jaar) beschikbaar stellen. Dit brengt met zich mee dat ook aan de tijdsduur van de samenwerking tussen fondsbeheerder en ondernemer grenzen worden gesteld.

Een variant hierop zijn partijen – waaronder enkele participatiemaatschappijen maar ook family offices – die een onbepaalde looptijd hanteren. Hun fondsvermogen is afkomstig van ondernemers die vaak zelf een familiebedrijf hebben voortgezet of opgebouwd. Deze aandeelhouders stellen hun geld voor onbepaalde tijd beschikbaar aan het fonds, zodat de fondsmanager portfoliobedrijven gedurende langere tijd kan begeleiden. Ondernemers hebben zo de tijd om te werken aan verantwoorde waardecreatie.

Onafhankelijke derde
Kijken we specifiek naar de issues die bij het familiebedrijf spelen, dan kan de participatiemaatschappij, afgezien van kapitaalverschaffer, ook op andere vlakken van toegevoegde waarde zijn. Voor een bedrijf dat handelt in containers begeleidde

Écart Invest de periode naar een overname. De betreffende organisatie kwam in handen van de oudste zoon. Om zijn vader volledig te kunnen uitkopen en om verdere uitbouw te financieren, koos hij niet voor een bancaire financiering maar voor een partnership met Écart, in de wetenschap dat Écart bestaat uit ondernemers die actief betrokken zijn. Tegenvallende resultaten in het eerste jaar werden in de daaropvolgende jaren goedgemaakt. Samen met zijn compagnon  – de financieel directeur die na participatie was toegetreden – wist hij in zes jaar tijd de omzet te verdubbelen en de winst te verdrievoudigen.

Bedrijfsovername binnen de familie
Een participatiemaatschappij kan ook discussies in familiebedrijven neutraliseren en als onafhankelijke derde bijdragen aan een rechtmatige verdeling van het familiekapitaal. Dit aspect is met name relevant bij bedrijfsopvolging binnen de familie. Een beweging die de laatste tijd onder druk staat, omdat de volgende generatie er vaak niet in slaagt de financiering rond te krijgen. In de gevallen dat een bancaire financiering wel tot de mogelijkheden behoort, verlangt de bank steeds meer garanties. Zijn het de ouders die garant staan voor de lening die een van de kinderen aangaat bij de bank, dan brengen zij daarmee de erfenis van de overige kinderen in gevaar. Met de steun van een participatiemaatschappij kan zo’n overdracht toch succesvol verlopen.

Management van buiten
Dient zich binnen de eigen organisatie (of familie) geen geschikte opvolger aan, dan is het aantrekken van een manager van buitenaf een logische keuze. Als overnamevorm heeft deze variant de voorkeur indien de DGA niet wil verkopen aan een strategische partij; vanuit continuïteitsoverwegingen, maar ook omdat de DGA trots is op zijn bedrijf en liever niet ziet dat delen ervan wegvloeien vanwege een fusie of overname. Op basis van onze ervaring hebben wij een probate overnamestructuur ontwikkeld. Typerend voor onze werkwijze is dat de afhankelijkheid van een enkele schakel in het proces – zoals de bank en/of de MBI-kandidaat – wordt gereduceerd, terwijl op het moment van de transactie de verkoper al wel een groot deel van de waarde te gelde kan maken.

Rolf Metz, Écart Invest 1 B.V.