Een conflict binnen een familiebedrijf snijdt vaak dieper dan een gewoon arbeidsconflict. Het is de rol van de mediator om dan de communicatie tussen de verschillende partijen weer op gang te brengen, zodat zij gezamenlijk het probleem kunnen oplossen. “Ik geloof dat mediation de komende jaren alleen nog maar belangrijker gaat worden”, zegt Femia van Wijk, arbeidsrechtadvocaat en MfN-registermediator bij Nysingh advocaten-notarissen.
Bedrijfsopvolging is dubbel loslaten
Je kan als werkgever een conflict hebben met een werknemer, maar de situatie is anders als die werknemer je zoon of dochter is die later het familiebedrijf zal overnemen. “Bij zakelijke conflicten hebben mensen vaak wel geleerd om conflicten op een volwassen manier op te lossen. Bij een familieconflict zie je dat mensen zich minder geremd voelen en meer zichzelf zijn. Zij kunnen in het conflict zomaar weer in de rol van kind, broer of zus schieten.”
Een cruciaal moment voor een familiebedrijf is wanneer de nieuwe generatie het stokje overneemt van de vorige generatie. Dit is ook een uitgelezen moment voor het ontstaan van problemen. “Het is voor ouders überhaupt al moeilijk om hun kinderen los te laten en te beseffen dat zij de hulp van hun ouders niet meer nodig hebben. Daarbij moet de oude generatie dan ook nog eens haar bedrijf loslaten, dat ze in veel gevallen ook als een kind beschouwt. Daar komt nog eens bovenop dat de overdragende ouders een nieuwe invulling voor hun tijd moeten gaan vinden wanneer het bedrijf wegvalt.”
Zakelijk conflict met een persoonlijk tintje
Vaak hebben beide generaties weinig kaas gegeten van de juridische en fiscale aspecten die spelen bij een bedrijfsopvolging. Dat maakt de overdracht extra gecompliceerd en kan wrijvingen opleveren die leiden tot discussies en uitmonden in conflicten. “Iets openbaart zich vaak als een zakelijk conflict dat ontspoort en steeds groter wordt. De eerste stap is om met elkaar te bespreken wat er precies speelt en hoe dit is ontstaan. Alleen al het inventariseren van de problemen, kan voor beide partijen verduidelijking brengen.”
Zeker bij familiebedrijven heeft zo’n zakelijk conflict vaak een dubbele laag, omdat er ook persoonlijke belangen aan ten grondslag liggen. Het is de kunst in een mediation om ook deze belangen op tafel te krijgen. “Het is net als bij een echtscheiding: mensen die gaan scheiden blijven nog altijd ouders. Dat is niet anders voor familiebedrijven. Je kunt als bedrijfsopvolgers wel uit elkaar gaan, maar je blijft familie. Het is dan van belang dat de relatie goed blijft, want je ziet elkaar gewoon weer op de volgende verjaardag.”
Voordelen mediation
Wanneer je ook in de toekomst met elkaar door één deur wilt, is mediation een goede oplossing. Toch blijft het vaak een grote stap voor de partijen om een mediator in handen te nemen. “Je moet een soort noodzaak voelen om deze stap te nemen. Het tegenstrijdige is dat de eerste neiging tijdens zo’n ruzie is om juist niet meer met elkaar te willen praten en te denken ‘Bekijk het maar. Ik zie je wel bij de rechter’.”
En dan steven je af op een procedure. “Het is op dit punt aan doorverwijzers om de cliënt er op te wijzen dat mediation ook een optie is. Een procedure kost veel tijd, is duurder en je hebt het proces niet meer in eigen hand. Daarbij brengt een procedure een grote belasting met zich mee in de vorm van spanning en negatieve energie. Tijd en energie die je beter in je onderneming kunt steken.”
Mediator in juridisch kader
Van Wijk is al meer dan twee decennia lang arbeidsrechtadvocaat en is, net als haar collega Maarten Spronck, geregistreerd MfN-registermediator. Als er meerdere mediators op één kantoor werken, levert dit de mogelijkheid op om samen te werken en te sparren over moeilijke zaken. Haar ervaring als advocaat neemt Van Wijk mee tijdens een mediation, maar stelt ze niet op de voorgrond. “Je doel is om het conflict op te lossen en dat hoeft niet binnen het kader ‘juridisch’. Het voordeel is dat ik dankzij mijn ervaring inmiddels wel weet wat voor soort conflicten er zijn en hoe ze ontstaan, maar je moet ervoor oppassen dat je niet met oogkleppen op een gesprek in gaat en vergeet naar andere aspecten te vragen die ook belangrijk zijn.”
Dat mediation soms een zweverig imago heeft, is volgens Van Wijk niet terecht. “Ik ben advocaat in hart en nieren: ik ben geen therapeut. Ik snap ook wel dat er vaak een persoonlijk element aan het conflict ten grondslag ligt, maar dat wil niet zeggen dat je terug zou moeten gaan naar iemands jeugd of zijn relatie met zijn ouders om het probleem op te lossen. Een versimpeld voorbeeld is een werknemer die zich irriteert aan zijn collega, omdat die altijd rode sokken draagt. Als je dit boven water krijgt en de collega zo ver krijgt om voortaan groene sokken met eventueel een rood streepje er doorheen aan te trekken, is het conflict opgelost. Daar is niets zweverigs aan.”
