Familiestichting als ‘werkend’ instrument voor duurzame bedrijfsopvolging

In de praktijk zien we wel dat professionals zich beijveren om af te buigen van deze wetmatigheid. Daarbij wordt de oplossing veelal gezocht in gesprekken met de familieleden onderling en het vastlegging van (vaak niet juridisch afdwingbare) afspraken over ‘governance’, visie en spelregels binnen de terreinen familie, bedrijf en vermogen. Die documenten worden een ‘familiestatuut’, ‘familieconvenant’ of ‘charter’ genoemd of vervat in de statuten van de onderneming of beiden.

Complexiteit bedrijfsopvolging
Niet zelden worden dit soort documenten, eenmaal ondertekend in de la, als ‘voltooide taak’ gezien waarna ‘business as usual’ zich voortzet. Een succesvolle bedrijfsopvolging is echter veel complexer dan een papier in de la met wat ronkende afspraken erin vervat. De gedachte dat een en ander nu ‘geregeld’ is, kan zelfs juist in negatieve zin bijdragen aan de mate van succes van de familie op langere termijn.

Sociale cohesie
Veel beter dan het juridiseren en (daarmee) fixeren van de verhoudingen in documenten is het creëren van een gezamenlijke en wezenlijke activiteit, waarin de cohesie van de familieleden in verhouding tot het bedrijf kan worden vorm gegeven. Een familiestichting met een algemeen nuttige doelstelling is, mits op de juiste wijze vormgegeven, een prachtig vehikel om een familie te laten ‘werken’ aan hun sociale cohesie op een zinvolle wijze, die ook nog kan bijdragen aan de zakelijke doelstellingen van het bedrijf. De ‘community’ van de nieuwe generatie kan hiermee worden geactiveerd, de ‘oude garde’ kan tegelijk worden geapaiseerd, én de maatschappelijke functie van het familiebedrijf kan in beeld worden gebracht. Veel geld hoeft dit meestal niet te kosten, nu veel familiebedrijven zich al beijveren om hun publieke omgeving (maar daar niet een specifieke vorm voor gebruiken).

Gezonde ondernemersgeest
De cirkels familie, eigendom en bedrijf worden aangevuld met een vierde: familiestichting, die de hele familie laat werken aan een balans. Familieleden, jong en oud, die niet in het bedrijf actief zijn, kunnen betrokken worden bij de activiteiten van de familiestichting. Deze bedrijft ofwel ‘strategische’ filantropie, maatschappelijke activiteiten die in het verlengde liggen van de kernactiviteit van het bedrijf, ofwel impact investing; het investeren in maatschappelijke projecten waarbij een combinatie van een financieel en een maatschappelijk rendement wordt beoogd. De ‘leverage’ die hiermee wordt gecreëerd – het gereserveerde geld wordt telkens opnieuw gebruikt – maakt, dat ook de impact die inherent is aan het familiebedrijf wordt toegepast op de maatschappelijke activiteiten. Met een gezonde ondernemersgeest vasthoudend in de maatschappij staan, en daarin ook succesvol willen zijn, verbindt alle aandeelhouders tot een heuse ondernemende familie. Dat maakt de familieonderneming over de generaties heen succesvol!

Dynamisch proces
Het laten werken van een familiestichting aan de waardevolle dynamiek van een ondernemende familie is een dynamisch proces, wat zich aan wijzigende omstandigheden op natuurlijke wijze aanpast.  Het legt waarden op en draagt ze uit in daden. Dat is heel wat anders dan deze te ‘definiëren’ in een contract of papier. Als er dan nog behoefte bestaat aan een ‘familiestatuut’ of vergelijkbaar document, zal de inhoud ervan er minder repressief uit zien. Er wordt namelijk aan gewerkt.

Mr. dr. Ineke A. Koele spreekt over de ‘Familiestichting’ op 14 november a.s. tijdens het Nationale Congres Estate Planning te Baarn.