Joining the Family Business

Inge van der Heijden is van origine communicatieprofessional en specialiseerde zich in de afgelopen jaren gespecialiseerd in het vak van familiebedrijven. Ze begeleidt families bij het betrekken en opleiden van de volgende generatie in relatie tot het familiebedrijf. Daarnaast zet Inge zich in om families te helpen bij het opzetten en /of professionaliseren van hun goede doelen beleid.

Astrid Kramer is als onderzoeker en docent verbonden aan het Tilburg Institute for Family Business van Tilburg University. Zij richt zich op verschillende aspecten van familiebedrijf zoals strategisch management, governance, HR, crisis in familiebedrijven en de rol van de familie in het familiebedrijf.

In januari 2024 is het keuzevak Joining the Family Business van start gegaan binnen de bachelor Entrepreneurship & Business Innovation (E&BI) van Tilburg University. Tijdens de bachelor E&BI starten veel studenten hun eigen onderneming en passen ze hun opgedane kennis toe in de praktijk. Studenten ontwikkelen kennis en vaardigheden over alle aspecten van ondernemerschap. Inge van der Heijden en Astrid Kramer doceren het vak Joining the Family Business.

Familiebedrijven leveren een grote bijdrage aan onze wereldeconomie. In een overzichtsstudie van familiebedrijven stellen Bammens et al. (2011) dat familiebedrijven de dominante vorm van bedrijven zijn over de hele wereld, zowel in aantal als in bijdrage aan het creëren van welvaart. Een vaak gebruikte definitie van een familiebedrijf is “Een bedrijf dat wordt bestuurd en/of gemanaged met de intentie om de visie van het bedrijf, in handen van een dominante coalitie gecontroleerd door leden van dezelfde familie of een klein aantal families, vorm te geven en na te streven op een manier die potentieel duurzaam is over de generaties van de familie(s) heen” (Chua et al., 1999). Het generatiedenken maakt familiebedrijven uniek en tegelijkertijd complex. Dat in combinatie met het belang en het grote aantal familiebedrijven wereldwijd is de hoofdreden om daar in het onderwijs in het bijzonder aandacht aan te besteden.

Voor wie is het vak bedoeld?

Het vak Joining the Family Business is bedoeld voor studenten die afkomstig zijn uit een familiebedrijf en naast het ondernemerschap die extra dimensie van het familiebedrijf verder willen verkennen. Het doel van de cursus is dat de student meer leert over strategie van familiebedrijven, governance, familiedynamiek en bedrijfsopvolging. Een logische combinatie met “regulier” ondernemerschap, al laat de theorie en ervaring vanuit familiebedrijven zich niet zomaar vertalen naar een praktisch succesmodel. Ieder bedrijf is anders, de wereld verandert snel en vooral; iedere familie is anders. Maar er is wel een overeenkomst: bij familiebedrijven speelt de intentie om het bedrijf over te dragen aan de volgende generatie een grote rol in de bedrijfsvoering en in de betrokkenheid van familieleden. En vanuit praktijkervaring lijkt precies die connectie met de “NowGen” en de “NextGen” de sleutel tot succes, ook wat betreft educatie.

Uitdagingen bij opvolging

Familiebedrijven  zien het liefst dat familieleden het stokje overnemen. Alleen al deze voorkeur zorgt voor uitdagingen. Het aantal kinderen per gezin is de laatste decennia sterk gedaald wat betekent dat de pool van mogelijke opvolgers kleiner is. Naast deze trend zijn er andere uitdagingen. Zo kan de economische en politieke situatie van invloed zijn op de keuze om wel of niet binnen de familie te laten opvolgen. Andere uitdagingen zijn bijvoorbeeld  dat de opvolger uit de familie zich capabel voelt om op te volgen en dat werknemers, andere familieleden en eigenaren niet dezelfde mening hebben. Ook het proces van opvolging is belangrijk. Bedrijfsopvolging is een van de meest kritieke gebeurtenissen bij familiebedrijven , het proces bepaalt voor een groot gedeelte de uitkomst. De opvolger moet goed worden begeleid  qua  opleiding, training en ontwikkeling, maar ook worden geaccepteerd door anderen en feedback krijgen. Communicatie binnen de familie over het opvolgingsproces is daarom belangrijk. 

Ontwikkeling van het familiebedrijven-vak

De professionele aansturing van het familiebedrijf heeft zich de laatste dertig  jaar stap voor stap ontwikkeld. In 1996 werd het driecirkelmodel met de componenten bedrijf, eigendom en familie geïntroduceerd door Tagiuri and Davis en dat betekende de start van een nieuw gedachtegoed over de aansturing van familiebedrijven. Familiebedrijven zijn inmiddels een aparte tak van sport. Ze zien meer en meer in dat een professionele governance en dito aansturing voor het bedrijf èn de familie een randvoorwaarde is voor langetermijnsucces.

Inmiddels zijn we ook weer jaren verder en is het de vraag op welke manier de kennis en ervaring van de afgelopen decennia hun plek vinden in een wereld die snel verandert. De jongere generaties kijken anders naar de invulling van hun leven. Met drukke agenda’s, andere sociale structuren en een ander perspectief op werk en bedrijven. Wat betekent dat voor de opvolging binnen familiebedrijven? Gaan familieleden in de toekomst nog kiezen voor een langdurige verbintenis met het familiebedrijf? Wordt de waarde van het familiebedrijf nog net zo gezien als jaren geleden? En worden daardoor de uitdagingen bij opvolging groter of juist  kleiner?

Educatie als bouwsteen

Zoals De Massis et al. (2008) beschrijven in hun artikel zijn er verschillende factoren die een soepele overdracht naar de volgende generatie in de weg kunnen staan. Het gaat dan om individuele, relationele, contextuele en financiële factoren. Weten wat die factoren inhouden en de vertaling maken naar je eigen familiebedrijf is van belang om de slagingskans voor wat betreft opvolging te vergroten. Onderwijs kan daar een mooie en belangrijke bijdrage aan leveren. Studenten worden in een vroeg stadium meegenomen in de factoren die meespelen bij opvolging en zijn zich bewust van de kansen en risico’s die dat met zich meebrengt. Daarbij wordt vanuit het bedrijf en vanuit de familie gedacht, maar ook vanuit de persoonlijke motivatie en drijfveren van de student.  Het zorgt voor een basis om generaties gefundeerd met elkaar in gesprek te laten gaan en te verbinden. Zo kan educatie een brug zijn tussen de huidige en de volgende generatie.

Verbinding als sleutel tot succes

Alhoewel er veel te lezen en te leren is over familiebedrijven en de kansen en valkuilen daarbij, bestaat er geen geijkt pad om succesvol te worden als familie-ondernemer.

Vanuit zowel de theorie als de ervaringen uit de praktijk lijkt de sleutel tot succes het verbinden van de ene generatie met de andere en Educatie kan daar een grote rol in spelen. Geïsoleerd leren lijkt geen succesformule; het gaat uiteindelijk om het vertalen van het erfgoed naar de dag van morgen. En daar zijn meerdere generaties voor nodig.

Bronnen

>Bammens, Y., Voordeckers, W., & Van Gils, A. (2011). Boards of directors in family businesses: A literature review and research agenda.International Journal of Management Reviews, 13(2), 134-152.

Chua, J. H., Chrisman, J. J., & Sharma, P. (1999). Defining the family business by behavior. Entrepreneurship Theory and Practice 23(4), 19-39.

De Massis A., Chua J. H., Chrisman J. J. (2008). Factors preventing intra-family succession. Family Business Review, 21(2), 183-199.

Gersick, K. E., Davis, J. A., Hampton, M. M., & Lansberg, I. 1997. Generation to Generation: Life Cycles of the Family Business. Boston, MA: Harvard Business School Press.

Tagiuri, R., & Davis, J. (1996). Bivalent attributes of the family firm. Family Business Review, 9(2), 199-208.