“Op basis van familiewaarden kun je een route blijven volgen”

Dát Desirée Westland uiteindelijk met familiebedrijven aan de slag is gegaan, vindt zijn oorsprong in 2012, toen haar vader besloot om een deel van zijn certificaten in Westland Kaas B.V. door te geven aan zijn kinderen. Tot die tijd volgde Desirée volledig haar eigen weg en had zij weinig interesse in het familiebedrijf. Westland: “Onze vader sprak maar weinig over het familiebedrijf in het bijzijn van zijn kinderen. Desondanks besloot hij ons wel eerder bij het familiebedrijf te betrekken dan bij hem het geval was.”

Op het moment dat Westland voor het eerst als certificaathouder een vergadering bijwoonde, was ze nog actief als kinderoefentherapeut. “Dan zit je ineens als vierde generatie aan tafel en denk je eigenlijk alleen maar: ‘Waar gaat dit allemaal over?’ Gelukkig zag de derde generatie dat ze hiermee aan de slag moesten, er zouden namelijk nog meer certificaathouders uit mijn generatie bijkomen.”

Er werd een NextGen-groepje opgericht, inclusief een adviseur, waarna de deelnemers rondetafelgesprekken zijn gaan voeren. “Wat voor bedrijf is het eigenlijk? Wat wordt er van jou, als certificaathouder, verwacht? Allemaal onderwerpen die voorbijkwamen en die duidelijk maakten dat het niet vanzelfsprekend is dat de vierde generatie nog bij het familiebedrijf betrokken is.” Cijfers van het Erasmus Centre For Family Business staven deze bewering: slechts drie procent van de familieondernemingen bereikt de vierde ‘leg’.

Westland vroeg zichzelf op haar beurt af welke bijdrage zíj kon leveren aan het familiebedrijf. “Want ik wil de certificaten ook doorgeven aan mijn kinderen, die dat idee alleen al super spannend en cool vinden.” Tegelijkertijd zat Westland niet echt meer op haar plek bij haar toenmalige baan. Na de nodige assessments en gesprekken met familie en adviseurs besloot ze weer te gaan studeren – Bedrijfskunde aan Nyenrode Business University – en zich te richten op het familiebedrijf. Het onderwerp ‘familiewaarden’ is een onderwerp dat telkens terugkomt op de agenda van de familie. “Een heel interessant thema, het raakt ieder familiebedrijf, maar vaak wordt het als een hete aardappel vooruitgeschoven omdat het meer gaat over de zachte kant van de organisatie, terwijl de focus vaak ligt op de harde, zakelijke kant, waarbij resultaten behaald moeten worden.” Op dit thema spitste ze haar afstudeeronderzoek toe.

Samen zijn

Wat bleek was dat familiewaarden voor veel familiebedrijven een ongrijpbaar fenomeen zijn en dat Westland daardoor voor veel meer organisaties van toegevoegde waarde kan zijn. “Als je aan medewerkers en familieleden binnen een familiebedrijf vraagt wat hun waarden zijn, dan komen ze vaak met antwoorden zoals ‘de regels aan de hand waarvan we dingen doen’. Dan hebben we het echter over normen. Wat ligt er aan deze normen ten grondslag? Waarom doe je de dingen zoals je ze doet?”

In haar afstudeeronderzoek stelde Westland zich de vraag hoe family governance practices, zoals een familiestatuut, familieraad of familiebijeenkomsten, bijdragen aan verankering van de familiewaarden bij eigenaren van familiebedrijven. Na intensief kwalitatief onderzoek binnen vier familiebedrijven, destilleerde Westland uiteindelijk negen mechanismen die hiervoor moeten zorgen. Waarbij ‘samen zijn’ het belangrijkste element is. “Je kunt geen familiewaarden met elkaar delen als je niet samen bent. Laat jezelf als familielid zien binnen het bedrijf en de familiebijeenkomsten en zorg dat je ook informele dingen onderneemt met elkaar.” Samen zijn is dus het overkoepelende mechanisme waar alle andere handvatten, zoals ‘het betrekken van een zo groot mogelijke groep familieleden bij activiteiten’, onder vallen. De historie fungeert als fundament van de waarden, het tastbaar maken van deze geschiedenis zorgt ervoor dat het historische verhaal, en daarmee het fundament van de waarden, levend blijft. “Het familiebedrijf is uiteindelijk begonnen en gebaseerd op wat de oprichters ooit heel belangrijk vonden.”

Bindmiddel

Familiewaarden vormen het bindmiddel tussen familieleden, tussen medewerkers en tussen medewerkers en familieleden. “Dat is wat ze met elkaar delen. Daarom is het verankeren van de waarden zo belangrijk. Ze vormen niet alleen een grondslag voor hetgeen het bedrijf nu doet, ze dienen ook als richtingaanwijzers voor de toekomst.” Op familiewaarden kun je een koers varen. Westland: “Ze overstijgen de ratio. Soms kun je beslissen om een deal te laten lopen, omdat die niet aansluit bij je familiewaarden. Terwijl die deal financieel misschien wel heel aantrekkelijk is. Op basis van familiewaarden kun je een route blijven volgen, aan de hand van een schimmige deal niet.”

Met haar adviesbedrijf NextGen Academy komt Westland vandaag de dag bij veel andere familieondernemingen over de vloer, voor vraagstukken rondom succesvolle bedrijfsopvolging en het klaarstomen van de volgende generatie. Ook deed ze recentelijk mee aan de Ten ClarenWater Thesis Award, waarbij een zeer ervaren en gespecialiseerde jury zich boog over maar liefst dertien familiebedrijfsonderzoeken, afkomstig uit onder meer Nederland, Duitsland en Zuid-Afrika.

Ten ClarenWater Thesis Award

Westland wist met haar onderzoek over familiewaarden uiteindelijk de tweede plaats te bemachtigen. Maarten Vijverberg, als partner bij Clifton Finance gespecialiseerd in bedrijfsopvolging en -overnames én jurylid van de Ten ClarenWater Thesis Award, was heel erg te spreken over haar scriptie. “Het onderzoek van Desiree raakt heel erg de dagelijkse praktijk van het familiebedrijf en was, in tegenstelling tot veel andere scripties, ook nog eens kwalitatief van aard. De jury, met haar uiteenlopende competenties, van docenten tot leden die meer vanuit de praktijk reflecteren, was erg onder de indruk van Desirées bijdrage.”