Sociaal kapitaal is bouwsteen voor duurzame familiebedrijven
Duurzaamheid in termen van milieuvriendelijk produceren, niet-fossiele energiebronnen, het creëren van welvaart en het tegengaan van voedselverspilling staat hoog op de agenda van overheden, bedrijven en consumenten. Letterlijk betekent duurzaam, volgens Genootschap Onze Taal: ‘weinig vergankelijk, lang meegaand of lang aanhoudend”. Maar hoe staat het ervoor met het sociaal kapitaal?
Astrid Kramer is verbonden aan het Tilburg Institute for Family Business (TiFB) van Tilburg University. Zij doet onderzoek naar verschillende aspecten van familiebedrijf waaronder sociaal kapitaal.
Dit artikel gaat niet over duurzaamheid in termen van hoe familiebedrijven ESG-vraagstukken het hoofd kunnen bieden. Of in welke mate ze een bedrage leveren aan het behalen van de SDG’s. Het gaat over duurzame familiebedrijven. Bedrijven die van generatie op generatie overgaan en daarmee belangrijk zijn voor de Nederlandse economie. Het sociaal kapitaal van de familie in het familiebedrijf is een van de bouwstenen voor duurzame familiebedrijven. In dit artikel leg ik uit waarom familiebedrijven hierop moeten inzetten en aan welke voorwaarden familierelaties moeten voldoen om sociaal kapitaal van de familie te ontwikkelen om zo een duurzaam familiebedrijf te creëren.
Inzetten op sociaal kapitaal
Familiebedrijven zijn vaak ouder dan niet-familiebedrijven en het is algemeen bekend dat ze meer aandacht hebben voor de langere termijn. Dit alleen al laat zien dat familiebedrijven duurzaam zijn in de letterlijke zin van het woord. Een belangrijk concept in de bedrijfskunde is ‘sociaal kapitaal’, wat in essentie alle mogelijke hulpbronnen zijn die voortkomen uit het netwerk van sociale relaties van een bedrijf (Nahapiet & Ghoshal, 1998).
Onderzoek laat zien dat sociaal kapitaal in bedrijven tot betere prestaties en innovatie kan leiden (Adler & Kwon, 2002) en samenwerking en kennisdeling in bedrijven faciliteert. De familie in het familiebedrijf is een belangrijke hulpbron en het sociaal kapitaal van de familie beslaat alle hulpbronnen die voortkomen uit de sociale relaties tussen familieleden onderling. Denk aan kennis die van generatie op generatie wordt overgebracht, maar ook aan financiële middelen die de familie ter beschikking stelt en aan de gedeelde familiewaarden. Het bedrijf plukt de vruchten van goede sociale relaties binnen de familie.
Voorwaarden voor duurzaam sociaal kapitaal
Familieleden zijn per definitie met elkaar verbonden door hun bloedband en worden van generatie op generatie doorgegeven. Alhoewel relaties tussen familieleden als het ware vanzelf ontstaan, wil dat niet zeggen dat het automatische duurzame relaties zijn, gebaseerd op wederzijds vertrouwen, betrokkenheid en gedeelde waarden. Door conflicten en andere familiegebeurtenissen zoals echtscheidingen en iemand die overlijdt, kunnen onderlinge relaties verwateren of beschadigen.
Familierelaties bestaan tussen ouders, kinderen, broers, zussen, grootouders, neven, nichten, etc. Een familie kan veel doen om familierelaties te creëren gebaseerd op wederzijds vertrouwen. Onderzoek laat zien dat families hun sociaal kapitaal kunnen vergroten door het creëren van stabiliteit, interactie, onderlinge verbondenheid en afhankelijkheid in familierelaties (Arregle, Hit, Sirmon, & Very, 2007).
Regelmatig met elkaar omgaan
Met stabiliteit wordt bedoeld dat de onderlinge relaties in de familie niet worden verstoord door bijvoorbeeld ruzies, spanningen, scheidingen of financiële problemen. Als er sprake is van stabiliteit ontstaat er continuïteit. Dat is belangrijk voor de ontwikkeling van sociale relaties. Met interactie wordt bedoeld dat familieleden regelmatig contact met elkaar (moeten) hebben. Deze interactie kan plaatsvinden tijdens formele en informele ontmoetingen (in de vergaderzaal en in de wandelgangen) tussen familieleden in het bedrijf, maar ook buiten het familiebedrijf (bijvoorbeeld een familiedag of reünie). De frequentie en de kwaliteit van de interacties bepalen ook de mate van onderlinge verbondenheid en zorgen voor meer sociaal kapitaal.
Regelmatig met elkaar omgaan en ervoor zorgen dat familieleden tevreden zijn over de interactie is hierbij belangrijk. Onderlinge afhankelijkheid betekent dat de familie een gezamenlijk belang heeft, in dit geval het familiebedrijf, en dat het een positieve invloed heeft op het ontstaan van sociaal kapitaal.
Het opbouwen van sociaal kapitaal is niet makkelijk, kost tijd en vraagt continu om aandacht, maar uit bovenstaande blijkt dat stabiele en harmonieuze relaties gebaseerd op wederzijds vertrouwen belangrijk zijn als het gaat om het sociaal kapitaal van de familie. Daarmee is het een belangrijke bouwsteen voor duurzame familiebedrijven, die overgaan van generatie op generatie.