Talking ‘bout my generation

Hoe bereid je je onderneming voor op de volgende generatie? Welke stappen moet je als ondernemer nemen om ook in de toekomst een financieel gezond en toekomstbestendig familiebedrijf te houden? En hoe maak je de volgende generatie warm om in je voetsporen te treden? Wat in ieder geval níet helpt, is ’s avonds zuchtend aan de keukentafel vertellen over de stress en hectiek op de werkvloer.

De meest pregnante vraag van dga’s in opvolgingskwesties is: “Wie gaat in mijn voetstappen treden?” Vaak heeft de ondernemer wel een voorkeur, niet zelden gestoeld op basis van gevoel en emotie. Zo werkt het nu eenmaal in veel familiebedrijven: eerst een opvolgingskandidaat zoeken en daarna bekijken of hij/zij de benodigde eigenschappen en kwaliteiten in huis heeft. Natuurlijk valt er veel voor te zeggen om die volgorde om te draaien, maar in familiegestuurde ondernemingen zijn bedrijf en familie nu eenmaal nauw met elkaar verweven en spelen emoties en onderbuikgevoelens vaker een rol bij het nemen van beslissingen dan in niet-familiebedrijven.

Weinig interesse
In de praktijk komt het vaak voor dat de overdrager een heel helder toekomstbeeld in zijn hoofd heeft, maar de familieleden daar niet bij betrekt. Mijn collega Dirk van Beelen is als senior tax manager en lid van ons Center of Excellence Family Business veel betrokken bij bedrijfsopvolgingsvraagstukken en komt zodoende regelmatig bij familiebedrijven over de vloer. Hij ziet het regelmatig voorkomen dat de betreffende zoon of dochter niet eens van de plannen van vader of moeder op de hoogte is. En los daarvan zijn ze lang niet altijd bereid om ook daadwerkelijk het stokje over te nemen. Uit een onderzoek dat we recentelijk in 26 landen hebben uitgevoerd in samenwerking met de universiteit van St. Gallen onder studenten uit ondernemende families blijkt dat slechts 23 procent interesse heeft om het familiebedrijf op enig moment over te nemen. Wat te doen?

Inspireer en wees open
In een tijd van individualisme, economische malaise en globalisering lijkt het onvermijdelijk dat het aantal generatiewissels afneemt. Toch heb je als ondernemer het deels ook zelf in de hand. Als je als eigenaar van een familiebedrijf iedere dag gestrest aan tafel zit en tijdens het eten alleen maar praat over perikelen op de werkvloer, moet je er niet raar van opkijken dat je kroost niet staat te trappelen om de zaak over te nemen. Inspireer, vertel ook over de leuke aspecten van het vak en wees open. En leg je kaarten op tafel. Vertel over je ambities, plannen en ideeën. Nog te vaak zijn ondernemers bang voor een ruzie wanneer het vraagstuk opvolging ter tafel komt. Maak het bespreekbaar, zodat je daar later de vruchten van plukt.

Tegenstrijdige belangen
Tot een bepaalde hoogte zijn opvolgingsvraagstukken op informele wijze te regelen. Maar er komt een moment waarop het verstandig is zaken vast te leggen. Bijvoorbeeld wanneer een derde generatie met neven en nichten in beeld komt en de governance-structuur minder overzichtelijk wordt. Zeker wanneer familieleden wel aandelen maar geen zeggenschap hebben, wordt het familiebedrijf nog wel eens als cash cow gezien. Terwijl de ondernemer winst wil investeren, zien aandeelhouders liever dat de winst wordt uitgekeerd. Die tegenstrijdige belangen kunnen de bedrijfsvoering flink in de weg zitten.

Familiecharter
Het is verstandig om in dit soort situaties als familie gezamenlijk een document op te stellen. In zo’n familiecharter leg je met alle betrokkenen de normen en waarden, visie en ideeën van de familie en de onderneming vast. Maar ook zaken ten aanzien van eigendom, familievermogen en sociale activiteiten (zoals filantropie). Wanneer iedereen zich aan een familiecharter heeft gecommitteerd, kun je daar ook consequenties aan verbinden door de afspraken uit te werken in juridisch bindende documenten. Bovendien voorkom je in de toekomst discussies over wat opa nou wel of niet had gewild.

Arjen Brussé, partner Ernst & Young Family Business Center of Excellence

Dit artikel is tevens terug te vinden op EYXchange, het kennisplatform voor ondernemers van Ernst & Young.